Destpêka Romana kurdî-M. Zahir Ertekin-Mehmet Yıldırımçakar
Dema em behsa edebiyata êwra Kavkazê dikin, bê guman em di navbera salên 1920 û 1991an de dibin, demeke ku li ser tixûbên Yekîtiya Komarên Sosyalîst ên Sovyetê (YKSS) hatine şêwazkirin. Herçend ku vê herêma edebî bi ziman, çanda xwe ya xweşxwe digel xwe tê zanîn, lê jî tê de em bibînin ku sînorên siyasî û ideolojîk zêdetirî bandor kirine li ser helwest, ziman, herêm û awayê weşandina edebiyata her gellek.
Herêmê ku di nav sînorên Ermenistan, Gurcistan û Azerbeycanê de tê dimezirandin, gelek caran bi navê (Pişt)Kavkaz hatî naskirin. Ev navbêj û dem, di navbera damezrandina Sovyetê û hilweşîna wê de 71 salan digire — demeke ku gelekî girîng e ji bo geşedana edebiyata zimanekî, nasnameya neteweyî û helbestnûsiyê navçeyî.
Lê pirsgirêka rast e ku berhemxwestiya edebî ya vê herêmê tenê bi rêza tarîxê YKSSê nayê deşifrekirin. Piştî hilweşîna Yekîtiya Sovyetê jî, nivîskar û helbestvanên vê herêmê berdewam kirin xebatên xwe — hinan di navbera derdora edebiyatê, hinan jî di bîranînên neteweyî û tecrubeyên civakî de.
Wek mînak, romana “Bawerî” ya Ahmedê Hepo, di sala 1990an de — ji nêzîkî dawîya Sovyetê ve — hatiye weşandin, û romana wî ya “Birîn”, di 1996an de li Bakû çap bûye. Ev hemû nîşan dide ku edebiyata Kurdî ya êwra Kavkazê hem berî hilweşîna Sovyetê hebûye û hem jî piştî wê bi awayekî zêde berdewam bûye.
Her weha, hinek nivîskarên ku li erdnîgariya Kavkazê hatiye dinyayê, li derveyî wê herêmê berhemên xwe çap kirine — wekî romana “Mestûre” ya Tosinê Reşîd, ku di sala 2005an de li Hewlêrê hatiye çap kirin. Ev roman dikare destpêkê romana Kurdî ya êwra Kavkazê were nasandin.
Ji ber ku roman di vê edebiyatê de rolê sereke lîstî ye, em ê li jêr lîsteyek bidin, ku tê de em navê romannûsan, roman û novella yên Kurdî yên êwra Kavkazê di nava demê de — ji destpêka damezrandinê heta îsal — bi rêz rêz dikim.
Lîsteya Romannûsan û Berhemên Edebiyata Kurdî yê Êwra Kavkazê
(Taybet di navbera 1920–2024 de, roja çapê ji bilî roja nivîsandina berhemê tê girtin)
- Ahmedê Hepo
- Bawerî – 1990, Bakû
- Birîn – 1996, Bakû
- Tosinê Reşîd
- Mestûre – 2005, Hewlêr
(… li benda têkildarî bi taybetî dikarin berdewam bikim…)
Ji bo hemû berhemên Peywend Yayınları vir bitikînin
Ji bo hemû berhemên M.Zahir Tekin vir bitikînin
