Şekirê di Berîka Bavê min de-Dîlan Şewqî 

Romana Dîlan Şewqî di bin navêkî ku xatir û nimêjên zarokan evok dike — Şekirê di berîka bavê min de — pêşeka çêtir a wêjeyê ya mîstîk û civakşînî ya kurdî pêşkêş dike. Ev roman di dorê çîroka dilsoztêkê (Xanê) û mêrê wê (Şemso) de diaxive, lê her weha bi awayekî zanistî, şê’î û folklorî, gotinên civaka kurdî (mînak: jin, dayîk, zilam, rêya qaçaxî, Binxet û Serxet) bi wêne û rûmetan re çêdike.

Civata Jin û Zilam: “Hebûna jinê” wek mezinahiya hestyarî û xewnî

Xanê — wek dayîkeke ku bi pîrhevokekê jiyana xwe li şaxên cûda daniye — di romana de wek wan jinên ku “dê bêqedrexan bi şînê rêya xwe vedin”, tên xuyakirin. Hebûna wan jinan ne tenê cismî ye, lê herdu xewnî, ramankî û navdar e.

Şemso — yê ku karê qaçaxiyê dike û jiyana xwe li navbera rêya rastî û efsanê daniye — di gotinên xwe de dikeve halê mêrên ku di efsane û lîrîkê re daniştin. Ew mêr e ku jina xwe dike destbiraka pîrhevokekê, wisa ku di rêya xwe de “jinka min a delal bûye”, lê ew jî di şopên xwe de jine wek mal û îkonê têne dîtin.

Struktura Hunerî: Wêrek, rêmaz û zemanê pîr

Şewqî romana xwe li ser warêkî fermî û qehremanî nuke, lê bi felsefeyekî zêde ya xeyalî-mîstîk jêhatiye. “Kirasê ku lê hatiye kirin” wek nimêjek filozofî tê pêşkêş kirin: jin tune ye, belê forma wî yê ku civakê lê kir, ew kiras e — ku daxwaza fêmkirinê, qebûlkirinê û vedîtinê dike. Di vê warê de, romanan da nîşan dide ku jin, dikare “çil girêkî” bê, lê herdu meş û qebareya zamanê re tê girêdan.

Pîrhevok, gotin û axaftin

Romana Şewqî bi hevpeyvên kurdî yên folklorî, efsaneyî û pîr-dîtî tevlî ye. Her mînak, gotinên wek:

• “Ez qurbana vî laşê sipehî bim.”

• “Dayê jinka min a delal bûye destbiraka pîrhebokekê!”

• “Ew berê bû Xanê, firaxa cam ko bişkê lihêm nabe.”

van hemû êşî, rêbaz û giraniya jiyana mêr û jinê di çarçoveyek folklorî de diguherînin. Ev gotin ne tenê axaftin in, belê dirav in — wî diravê ku di ser bazarê gotin û nasnameya civakî de tê danîn.