Erdnîgarîya Kurdistanê-II Wan-Abdurrahman Önen

🗺️ Nivîsa Berga Paşê

Erdnîgarî disiplineke zanistî ye ku çend şaxên serekeyî bi hev digire: şikla erdê (çem, çiya, deşt û hwd.), av û hewa (îklîm), tevgerên erdî (volkan, erdhej), aborî (çandin, bazirganî, endustrî) û sərsaxî û binerdiyên xwezayê. Lê di vê berhemê de, mijdarên sereke – belavbûna şikla erdê û navên mezre, gund, navçe û herêmên Wanê – hatiye serlêdan. Ev ne wateya ku mijarên din nehatine lêkolîn, belkî jî di nav çarçoveya vê pirtûkê de gelek mijarên din jî hatine berdestkirin.

Wan, ku 1.200.000 kes tê de dijîn, bi rûberê 20.921 km², ji gelek welatên cîhanê firehtir e. Di nav wê de 13 navçe û 1129 mezre û gund hene.

Mamoste Abdurrahman Önen di nav 40 rojan de li hember herêmên Wanê çalakî kir. Bi lekolînên teorîk û pratîk, wî bi xelkê mezre, gund û navçeyan re ragihîştin pêkanîn û bi navên Kurdî û Tirkî yên mezrê û gundê Wanê re bernamekirin. Ev pirtûk, digel nexşeyên fîzîkî û wêneyên rengîn, di navçe bi navçe de erdnîgarîya Wanê nîşan dide.

📘 Pêşgotin

Mamoste Rêzdar Abdurrahman Önen bi xebata xwe ya teorîk û pratîk, bi salan Kurdistan bi gund û bajar têda geribûye da ku derbarê erdnîgarî agahiyên rastîn berhev bike. Vê pirtûkê, wekî duyemîn cilt a rêzepirtûkan hatîye weşandin, rêya xebata dirêj a mamoste xuyang dike.

Hewldan û kedê mamoste, ku tê xuyakirina pirtûkê jî diyar in, xwedî qîmeta mezin e. Ev berhem nikare tenê wek pirtûkeke zanistî tê bibînin; ew jî çîroka berxwedana kesekê ye ku dixwaze zarokên kurd bi zimanê xwe dersa erdnîgarîyê bixwînin.

Kolonyalîzm di vê qada jî de, bi navxweyê têkeve – ji çem û çiyayê ve heta têgihiştina şûnkarên xwezayê, her tiştî bi navên nû vedibin. Hedefa wan ew e ku gelê kurd ji ziman, jîyan û xwezaya xwe dûr bibe.

Di ber vê strategiyê de, sedan nivîskarên Kurd bi dilsozî jiyana xwe da xebat kirin li erdnîgarî, çand û dîroka Kurdistanê. Mixabin, gelek ji wan xebatên wan têra xwe nehatin nasandin û gelek nivîskar di nav rûpelên dîroka me de bi bêdengî jiyan da. Heta îro jî lêkolîner û nivîskarên jin û mêr bi zehmetên giştî re berdewam in. Pirtûkên wan herçend weşandî bûn, bi teqezayek mezin re rû bi rû dibin.

Em bi vê pirtûkê, ji hemû wan kesan re – çi navê wan dizanin çi na – minnetdariyê xwe di nav şexsê mamoste de pêşkêş dikin.

Weqfa Îsmaîl Beşîkcî ji wan kesan heşyarî dike ku, herçiqas eleqeya wan nehatîye bibînin, lê bêwestan û bêsekn, bi xeyal û hêviyê meşiyan. Em dixwazin xwendevan bizanin ku dema em siyaseta weşanê ava dikin, vê mijarê bi şopê digirin û rêya xebatkaran xuyang dikin.

Rêveberîya Weqfa Îsmaîl Beşîkcî