Mem û Zin kürt edeyatının, Kürt kültür ve sanatının en nadide eseri olarak bilinir. Temelde iki aşığın trajik hikayesini işleyen bir kürt halk destanı olan Memê Alan’ı Bilge Kürt şairi Ehmedê Xanî tarafından yeniden ve sadece şiir şeklinde yazıldıktan sonra kitabın ismi Mem û Zin olarak kaldı. Xanî, kitabını klasik bir Kürt edebiyatı biçimi olan mesnevi formunda yazmıştır. Xanî eserini kaleme alırken, temel aldığı sözlü varyanlardaki olağanüstülükleri atarak ona daha realist bir özellik vermiştir. Bu açıdan Mem û Zin mesnevisi  yazılmış ilk realist kürt eserlerinden biri sayılır. Ancak bu kitabın önemi sadece buradan gelmiyor. Xanî kitabının ilk bölümlerinde Kürt milletinin bölünmüşlüğünü, komşu Osmanlı ve Safevi devletleri arasında tampon bölgesi olarak gördükleri işlevi ve bunun kanlı sonuçları hakkında değerlendirmelerde bulunur. Kürt yöneticilerini eleştirir ve onlara Kürtleri birleştirmelerini, kendi özgür devletlerini kurmaları gerektiğini söyler.

Ehmedê Xanî aynı zamanda opum magnusu olan kitabını 1695 yılında tamamladı. O tarihten bu yana Mem û Zin hem içerdiği güçlü siyasal ve sosyal mesajlardan dolayı hemde işlenişindeki ustalıkdan dolayı Kürt edebiyatının, Kürt şiirinin zirve eserlerinden biri haline geldi. Xanî’den sonra gelen bir çok şair ve yazar ondan etkilendi, Mem û Zin’den ilhamla romanlar, şarkılar, şiirler, tiyatro oyunları ve resimler çizildi. Kitabın etkisi Kürtler arasında büyüyerek devam ettiği gibi son yıllarda kitabın farklı dillere yapılan çevirileri de birer birer yapılmaya başlandı. Türkçe, ingilizce ve almanca çevirileri önde gelen Kürt şairler tarafında yapıldı.

Sitemizde Mem û Zin’in Kurmancî, Zazakî ve Hewramî lehçelerinde kaleme alınmış baskılarının yanı sıra, Xanî’nin eserinin günümüz Kürtçesine (Kurmancî) çevrilmiş hali ve esere yapılan şerh çalışmasını da bulmak mümkün. Aynı şekilde Mem û Zin’in  farklı zamanlarda derlenmiş ve her biri çok değerli olan sözlü versiyonlarına ve hakkında yazılmış akademik çalışmalara da buradan ulaşabilirsiniz.