Nasandîna Kevneşopên Êzdîyatê I-Kemal Tolan

Xwendevanên hêja,

Gava miletek bixwaze ku çanda xwe bibîne, bixwîne û bi şanê bidin wê, divê serê xwe bi dîtin û famkirina kevneşop û dîroka xwe dest pê bike. Kevneşopê miletan – sed û hed, îd û adet, rê û resm – wekî kakilê çanda kevn û nû ye; bi vê xebatê milet dibêje: ez ez im.

Her milet, ku xweya çanda xwe ye, dibe bi irf û adetên xwe mezin bibe. Lê li Kurdistanê, jiyana Êzdiyan ji xweya ol û hestên din jûdahî bûye. Dîroknasanên domdar, pir caran dîroka Êzdiyan bi temsîlên hukumetên dagirker ve şikandin. Bi vê awayî, kevneşop û ola me li hember çavdêriya niha hatine ne-nasandin, belkî jî qesden hatine şikandin.

Divê em bibînin ku ol, folklore, qewl û mîtolojiyên Êzdiyan ne tenê beşek ji olêk semavî in, lê jî beşek in ji civak û nasnameya Kurd. Bi peymanên şîran, peyva welatparêz û metaforên tarîxî, wêjeya Êzdiyan dibêje:

“Însan ji nûra Xwedê çêbuye”
“Ola Êzdiyatiyê olekê semavî ye”
“Ruhê însan namire”

Ev bawerî, bi zimanê Kurdî û kevneşopên Êzdiyan ve, zarûretê xwendin, arşîvkirin û parastinê çandekî ne tenê dîrokî lê jî bi rastî zindî ye.

Lê xeyr, bi kêmasiyên çarçoveya dîrokê, birçîtiyên olî û siyasî jî tevlî hebûne. Em Êzdiyan ji aliyê padîşahan, mîran, began, walîyan, jandarma û dewletên dagirker bi zilm, paşverûtiyê û siyaseta rengdar ên neciwan hatine dikevin cûdayî. Ev çewtiyên dîrokê, heta niha jî, çand û nasnameya me pêk hatiye şikestin.

Bi vê hebûnê, gelek kes Êzdiyatî wekî çandekî zindî û neteweyî diparêzin, her çend gelêkên din ji bo maf, îmkan û jîyanê li Ewrûpa xwe xilas kirine. Lê pirraniya me dê û bavên me Êzdiyan hêjî bi xêra ev kevneşop diparêzin – ne tenê wekî beşek ji ol, belkî wekî şaredarên rûh û zimanê kurdî.

Ji vê derveyî, ez wekî nivîskar û lêkolînvanekê Êzdiyan, digel ku ne ilimdar im, lê bi delalî bêjîm: hinek kêmasiyên gotin û şîroveyê li gel çavkaniyên wanên din têne belakirin, lê ev pêwîst nake ku rastiyê ketibe bin giran. Her qas çavkaniyek tê zanîn, divê em nikaribin zextê li xweya xwe bikin.

Xelasî

Kevneşopê me, çanda me, wêjeya me û nasnameya me, hem berz e hem jî dijwar. Lê ev evîndarîya me ji ol, ji ziman, ji dîrok û ji hebûnê me, divê bibin bingehên pêşveçûnê. Êdî jixwe ne demek e ku em Êzdiyan li ser xwe bibêjin: em nasnamek ne ku tê xwastin; em nasnamek in ku tê zindî kirin.

Ji bo hemû berhemên   Weşanên NA vir bitikînin

Ji bo hemû berhemên    Kemal Tolan vir bitikînin