Mustafa Çokay, mütevazi kisiligine ragmen Türkistan Milli Hareketi’nin essiz lideri olarak Türkistan bagimsizlik hareketini yeni bir asamaya yükseltmis, onu örgütsel olarak temellendirmis, maksat ve hedeflerini, strateji ve taktigini belirlemistir. Mustafa Çokay’in devlet adamligi, bugün bile güncelligini koruyan görüsleri, degerlendirmeleri, arastirmalari, nasihatleri, Kazakistan’in gelisimine, genç nesli vatanperver ruhla egitmeye hizmet etmektedir. M. Çokay’in engin mirasinin, Kazak ve tüm Türk halklarinin paha biçilemez manevî hazinesi olarak nesilden nesle ulasacagi kesindir. Mustafa Çokay, Rusya esaretindeki Türk halklarini birkaç asirdan beri baglandiklari zincirlerden kurtarmak ve dünya ölçeginde muteber bir devlet çatisi altinda birlestirmek için her seyden fedakârlik yapmis bir mücadele adamidir. Her türlü zorluga gögüs gererek, vatanina ve ülkesine hiçbir kar­silik beklemeden hizmet etmesi, halkina duydugu sonsuz saygidan kaynaklaniyordu. Ona göre, güçlü millî suur olmadan bagimsizliga kavusmak mümkün degildir. Mustafa Çokay, millet olgusunun ebediyen var olacagini kabul etme­yen, enternasyonalist ve kozmopolit akimlari tamamen reddederek, “milliyetçilik fikri, halklarin cani ve yüregidir. Milletimiz yasadikça o da var olmaya devam edecektir,” demistir. Türkistan’in tarihinde muhacerette mücadele etme gelenegi ol­mamasina ragmen M. Çokay; Türkiye, Afganistan, Iran, Suudi Ara­bistan, Dogu Türkistan ve Avrupa ülkelerindeki Müslüman Türk muhacirlerini, bagimsizlik mücadelesi bayraginin altinda toplaya­bilmisti. M. Çokay’in yönettigi “Türkistan Millî Birligi” teskilati ile onun sesi olan Yas Türkistan dergisi onlarin ideolojik ve manevî mer­kezi haline gelmistir. Prof. Dr. Kösim Yesmagambetov tarafindan kaleme alinan Mustafa Çokay -Türkistan Bagimsizlik Mücadelesine Adanmis Bir Ömür- kitabinda, neredeyse bütün hayati muhacerette geçmis bu essiz mücadele adaminin hayatini -dogumundan vefatina kadar- yerli ve yabanci birinci el arsiv belgelerinden okuyacaksiniz.