Kürt Anlatı Geleneğinde Eksik Bir Sayfa: Hatıratlar

Kürtlerde anı ya da hatırat yazma geleneği, son yıllarda ortaya çıkan sınırlı kıpırdanışlara rağmen oldukça zayıf kalmıştır. Bu durumun temel nedeni, Kürt halkının son yüzyılda karşı karşıya kaldığı çok yönlü baskı ve yasaklardır. Anadilini konuşmanın, yazmanın ve bu dilde düşünmenin dahi yasaklandığı dönemlerden geçen bir toplumdan güçlü bir yazılı hafıza beklemek, gerçekçi bir beklenti olmayabilir.

Ancak bu tarihsel baskılara rağmen, Kürt aydınlarının bireysel sorumluluğu da yadsınamaz. Anı yazımının taşıdığı tarihsel ve kültürel önemi yeterince benimsememeleri, bu alandaki boşluğun büyümesinde etkili olmuştur. Eğer bu farkındalık zamanında gelişmiş olsaydı, bugün elimizde yalnızca M. Nuri Dersimi’nin Kürdistan Tarihinde Dersim ve Hatıratım gibi birkaç eserle değil, onlarca farklı hatıratla Kürt tarihine daha derinlikli bir bakış sunabilirdik.

Anılar sadece bireylerin yaşamına ışık tutmakla kalmaz; aynı zamanda bir halkın toplumsal hafızasını doğrudan yansıtan en güçlü kaynaklardandır. Her hatırat, bir neslin belleğini gelecek kuşaklara taşıyan eşsiz bir köprüdür.

Tujik Bava’dan Sulvis’a: Hafızanın İzinde Bir Yolculuk

Tujik Bava Dağı’nın etekleri serin ve geniş otlaklarıyla tanınırdı. Ancak tepeye tırmanmak için öğle sıcağını beklememek gerekirdi. Biz de kuzey tarafından yaklaşarak zirveye doğru ilerledik. O anlarda, yöremizdeki Sulvis Dağı’nı hatırlamadan edemedim. Çünkü Tujik ve Sulvis, doğa olarak birbirlerine oldukça benziyorlardı.

Tujik’ın güney ve batı yamaçları Sulvis’e göre daha sarptı. Ayrıca bu dağın etrafını Munzur Nehri adeta bir kuşak gibi sararken, Sulvis’ın nehri sayılan Çemê Pêrre (Peri Nehri) daha uzaklardan akıyordu. Bu farklılıklar, her iki dağı birbirinden ayırsa da hissettirdikleri duygular oldukça benzerdi.

Tujik Bava’nın tepesine vardığımızda, zihnimde hep yer eden Sulvis tüm görkemiyle karşımızdaydı. O dağı ne zaman görsem, ister uzaktan ister yakından olsun, içimde tarif edilmesi zor bir heyecan belirir. Sultan Bava’nın zirvesine çıktığımızda da aynı duyguyu yaşadım.

Tujik Bava’nın zirvesi, Sulvis’a kıyasla daha sivriydi. Bir de farklı olarak, içinde aşağıya doğru inen büyük bir oyuk vardı. Birkaç metreden sonra tamamen karanlığa gömülen bu doğal delik, çevredeki herkes için bir gizem kaynağıydı. Belki de bu esrarengizlik, hafızamızda yer eden doğa parçalarının neden bu kadar derin izler bıraktığını açıklıyordu.

Sonuç: Anılarla Dirilen Hafıza

Kürt halkının toplumsal belleği, büyük oranda sözlü anlatıya dayanır. Ancak yazılı hatıratlar; hem bireysel hem de kolektif hafızanın korunması açısından hayati önem taşır. Tujik Bava ve Sulvis gibi doğa parçaları, yalnızca coğrafi isimler değil; hatıralar, duygular ve anlatılarla dolu yaşayan hafıza alanlarıdır.

Bugün yapılması gereken, bu anıları yazıya dökmek ve Kürt edebiyatının bu eksik sayfasını tamamlamaktır. Çünkü her bireysel hatıra, Kürt halkının kolektif hafızasında yankı bulan bir çınar gibi kök salar.