Ruhsal bir yönelim, sancılı bir arayış ve içsel bir yolculuğun umutla beklenen son durağı olan hakikâte erişmek için, daima yolda olmak ve gözu¨nu¨ hedeften ayırmamak gerekir. Hakikât arayışı bir ömu¨rdu¨r. İbn Haldûn erken başlayan yaşam seru¨veni, eserleri, kavramları ve meseleleriyle bunlara eşlik eden kayıpları, acıları ve hu¨zu¨nleriyle hakikâtin bir ömu¨r yolcusudur. Toplum yaşamının hakikâtlerini aramak u¨zere çıktığı yolda sebatkâr yu¨ru¨mu¨ş, adeta beş asır u¨mmetsiz kalmış bir peygamber gibi, fakir bir malzemeden muhteşem bir bina inşa etmiştir.

İbn Haldûn, u¨zerine yapılmış pek çok çalışmaya rağmen her defasında yeniden ve yeni bir gözle değerlendirmeye imkân veren mu¨nbit bir yazardır. Buna karşın toplumun geneline yayılmış bir tanınırlığı olduğunu söylemek gu¨çtu¨r ve hem hayatının hem de du¨şu¨ncelerinin yeni nesillerce bilinmesi için bu tu¨rden çalışmalara ihtiyaç olduğu açıktır. Aynı zamanda çok önemli bir husus olarak İbn Haldûn, her dönem değişen şartlar altında yeniden değerlendirmeye ve anlamaya imkân verecek bir derinliğe ve
tazeliğe de sahiptir. Toplumsal hareketleri tanımladığı umran, gruplar arası ilişki ve geçişleri anlamada başvurduğu asabiyye kavramları, devletlerin doğuş ve yıkılış hikâyelerini içeren mağlubun gâlibi taklidi ve devletin beş tavrı teorileri, herkes ve her devir için bir rehber konumundadır. Eğitime ve ekonomiye ilişkin önerileri de bugu¨n hâlâ uygulanabilirliğini muhafaza etmektedir. Genel olarak medeniyet tasavvuru ise, bir anlamda aşk ve nefret ilişkisi gibidir.