Guman-1-Îbrahîm Seydo Aydogan
Ev pirtûk encama xebatekê berfireh a salan e ku li ser zimannasîya kurdî hatiye kirin. Lêkolînên Îbrahîm Seydo Aydogan yên li ser zimanê kurdî, ku wî dawiya salên 1990’an dest pê kirin, sedem bûn ku xwendina wî ya bilind jî li ser vê mijarê be.
Piştî 17 salên xebatekî bi îstiqrar û bi înad, Îbrahîm Seydo van lêkolînên xwe yên ku piraniya wan di konferansên zanistî de hatine pêşkêşkirin û nîqaşkirin, bi cildêkî bedew ve berhev kir û Weşanxaneya Lîsê ew wek pirtûk çap kir.
Di van lêkolînên xwe de—yên ku gelek jê berê jî di pirtûk û kovarên kurdî û fransî de hatine weşandin—Îbrahîm Seydo bi her awayî hewl da ku di ser pirsgirêkên zimannasîya kurdî bixebite. Lewma jî, rêzimanên kurdî (bi taybetî kurmancî) di warê termînolojiyê û sîstema deman de dane berhev.
Seydo bi vê awayî gihîştiye encamê ku hemû rêzimanên kurdî, ji ber pêdiviyên demê û nebûna xebatên zanistî, bi hevokên sade ve hatine bisînorkirin. Ev bi xwe alîkar nabe ku hevokên kompleks a ku ji bo tekstên nûjen a wêjeyî pêdivîn in, were avakirin.
Vê çavdêriyê ew biriye lêkolîneke berfireh û ew di vê warî de kiriye yekem kes ku sîstema hevokên kompleks a zimanê kurdî ya kurmancî dane. Em dikarin bibêjin ku demansiya kurmanciyê cara yekem e ku bûye mijara xebatekê zanistî.
Îbrahîm Seydo jî bo avakirina vê sîstemê, piştgiriya xwe li felsefeya zimanî û teoriyên referansa demê da ku niha di zimannasîya giştî de li seranserê cîhanê wek modelekî bingehîn tên pejirandin.
Nirxandin û lêkolînên Îbrahîm Seydo, yên ku li gorî model û metodên akademîk hatine amadekirin, herwiha nîşan didin ku bi zimanê kurdî jî dikare xebatên zanistî were kirin. Seydo zimanekî hêsan, rewan û fêmbar bi kar anîye ku her kesekî ku piçekî bi rêzimana kurdî dizane, dikare jê fêm bike.
Wek ku wî jî di pêşgotinê de dibêje, lêkolînên wî di nav mijarên teza xwe ya doktorayê de vegeriyan, heta ku encamên pêbawer were girtin. Lewre ew di wê baweriyê zanistî de ye ku her tim bi gumanê rûmeta xebatê pêş dibe û guman jî xwedî beşa xebatê ye.
Lewma jî, ev pirtûk dikare berdewamiya teza wî ya doktorayê were xwendin an jî wek versiyona herî kemil a vê tezê tê xuyang kirin. Teza wî ya doktorayê, ku li Fransayê hatiye parastin, bi awayekî herî kemil û hûrçûyî digihîje xwendevanên kurdî.
Di nebûna xebatên zanistî yên pêbawer de li ser zimanê kurdî, ev pirtûk bûye yek ji referansên sereke yên zimannasîya kurdî. Wê her weke referanseke xurt, di rojeva zimannasên kurdî de bimîne.
Îbrahîm Seydo yekem kurdê bakurî ye ku, di dema ku kurdî hê neketibû zanîngehên Tirkiyeyê, doktora xwe li ser zimanê kurdî li ber destê zimannasên ewropî yên navdar kiriye. Herwiha ew di warê ziman û wêjeya kurdî de îcazeta alîkariya doçentiyê wergirt.
Îbrahîm Seydo, ku heta niha wek romannivîs û rexnegir hat naskirin, li Zanîngeha INALCO (Parîs) ya ku wek Sorbon tê naskirin, di beşa kurdî de dersên Rêzimana Kurdî Kurmancî, Metnên Kurdî, Wêjeya Kurdî û Romana Kurdî dide û ew jî berpirsê beşa kurmancî ye.
