“22 Kasim 2007 gecesi, sabahin dördünde ‘öldüm’ ve yalnizca dokuz saat sonra ‘yeniden dirildim.’ Tam bir organik çöküs, beden fonksiyonlarinda beni hayatin son esigine, o vedalar için çok geç olan yere götüren bir durus. Hiçbir sey hatirlamiyorum. Pilar oradaydi, yengem María da oradaydi, ikisi de, devinimsiz, tüm güçlerin terk ettigi ve ruhu çekilip gitmis gibi görünen, yasiyor olmaktan çok çare bulunamaz bir kadavraya dönmüs bir bedenin önünde. O saatlerin nasil oldugunu bugün bana anlatanlar onlar. Ana, torunum, sonraki günün aksami geldi. Baba ve büyükbaba, hâlâ kendi solumasinin rüzgâriyla tükenmekle tehdit eden bir mumun alevi gibi solgundu. Sonra bedenimin kitaplarla, söyle söyleyelim, baska çiçeklerle çevrili halde kütüphaneye konulacagini anladim. Kaçtim. Yavas, çok yavas bir kendine gelis yili, doktorlarin söyledikleri gibi, bana sagligimi, enerjimi, düsünce çevikligini geri verdi, bana ayni zamanda evrensel bir çare olan isi de geri verdi. Ölüme degil, yasama dogru kendi ‘Fil Yolculugumu’ yaptim, ve buradayim. Emrinize amade.”“Saramago’nun Defterler’i hüzünlü bir kitap degil […] öfkeli bir kitap degil, sadece, bir veda.”Pilar del Río (esi)