Hilmi Ziya Ülken’in felsefi sistemini taçlandıran Hâkimiyet adlı son kitabı uzun bir süre sonra ilk defa okuruyla buluşuyor.
Eser, hâkimiyet (souveraineté) ve tahakküm (domination), yani zorlama hâkimiyet kavramları-nın felsefi, antropolojik, sosyolojik ve tarihsel bir incelemesidir.
Tarihsel anlamıyla bütün toplumlarda iş organizasyonu olarak şekillenen hâkimiyet, kültür-tabiat bütünlüğüdür, yani kültür ve tabiat birleşmesi siyasi felsefenin temel kavramı olarak hâkimiyeti ve bunun organlaşmış bir ifadesi olan devleti doğurur. Öte yandan kültür-tabiat bütünlüğü, yani hâkimiyet her çağda ve toplum şeklinde birtakım saiklerle bozulabilir, parçalanabilir. Kaybolmuş kurumlar sisteminin hâkimiyet yetmezliği tahakküm şekillerini doğurur.
Modern hâkimiyet şekli olarak demokrasi iki ayrı yönde yeni tahakküm şekillerine doğru gelişmiştir: Hürriyetçi demokrasiyi savunan kutup başlıca Birleşik Amerika’nın (kapitalist iş organizasyonu) ta-hakkümü şeklini almıştır. Eşitlikçi demokrasiyi savunan kutup Sovyet Rusya ve Çin’in (sosyalist iş organizasyonu) tahakkümü şeklini almıştır. Dünya bu iki tahakküm şekli arasında parçalanmış du-rumdadır.
Geleceğin hâkimiyet şeklinin hürriyet-eşitlik dengesini kuracak olan Mertebeler Devletinde ger-çekleşeceğini öne süren Ülken, yarınki insanlığın emperyalist tahakkümlere değil, kültürler, milletler bağımsızlığına dayanan bir konfederatif dünya devletine doğru gitmesini sağlayacak bir kültürler hümanizmine yaslanır.