Sultan 2. Abdülhamid, günümüzde varlığını devam ettiren birçok müessesenin kurucusudur. Bu anlamda, ülkenin modernleşmesi ve uluslararası arenada önemli bir aktör haline gelmesi hedefine yönelik olarak ciddi adımlar atmıştır. Modernleşmenin ve güçlü bir ülke olmanın en önemli unsuru olarak eğitimi görüyordu. Bu sebeple döneminde ülkedeki modern eğitim veren okulların sayısı bir hayli artmıştır. 2. Abdülhamid uyguladığı eğitim politikasını şöyle anlatır: “Ben elimden geldiği kadar mektepler açarak cehaleti yok etmeye, çocuklarımızı tahsile sevketmeye uğraştım”.

Genel anlamda bakıldığında 2. Abdülhamid döneminde başarılı bir eğitim politikası sürdürüldüğünü söylemek mümkündür. Bu dönemde açılan okulların çoğalması ve ülke geneline yaygınlaşması, yeni ve eğitimli bir neslin yetişmesinde rol oynamıştır. Bu nesiller, özellikle 19. yüzyılın son çeyreğinde yoğun bir emperyalist saldırıya maruz kalan Osmanlı Devleti’nin ayakta kalmasına ve sonrasında da aynı emperyalist güçlere karşı millî mücadele verilip modern Türkiye Cumhuriyeti’nin oluşmasına ön ayak olmuşlardır.

Ahmet Vurgun, “Maarifperver Sultan 2. Abdülhamid” adlı kitabında, sağlam kaynaklara dayanarak, bütün bu sürecin nasıl yaşandığını gözler önüne seriyor. II. Abdülhamid Dönemi’nin eğitim anlayışı ve uygulamalarını en iyi şekilde anlayabilmek için muhakkak okunması gereken bir eserdir.
Prof. Dr. Vahdettin Engin